Speech at the seminar organized by POGO Women's Organization on Women in the EU

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΑΤΩΣ ΚΟΖΑΚΟΥ-ΜΑΡΚΟΥΛΛΗ, ΤΕΩΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΣΕ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΠΟΓΟ ΜΕ ΘΕΜΑ “ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ;”, ΤΕΤΑΡΤΗ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε τα πέντε χρόνια από την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα πολιτικά και οικονομικά οφέλη είναι εμφανή αλλά δεν είναι του παρόντος να τα συζητήσουμε. Στον κοινωνικό επίσης τομέα έχουν επέλθει πάρα πολλές αλλαγές στην Κύπρο ως αποτέλεσμα της ένταξης μας στην ΕΕ και της ανάγκης εναρμόνισης της νομοθεσίας μας με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία σε θέματα όπως την απασχόληση, την προστασία των εργαζομένων, αλλά και την ισότητα των δύο φύλων, κάτι που είναι το θέμα της σημερινής μας συζήτησης. Θα ήθελα στο χρόνο που έχω στη διάθεση μου να αναπτύξω σε συντομία τρία βασικά θέματα που θα μας βοηθήσουν να απαντήσουμε το ερώτημα της σημερινής συζήτησης, δηλαδή το αν “ Υπάρχει θέση για τη γυναίκα στην Ευρωπαϊκή Ένωση;”

Συγκεκριμένα θα αναφερθώ πρώτα στην εξέλιξη του Κοινοτικού Δικαίου όσο αφορά την ισότητα των φύλων κατά τη διάρκεια των 52 χρόνων από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη συνέχεια θα αναφερθώ στον Χάρτη Πορείας για την ισότητα μεταξύ των φύλων (2006-2010) και στο τέλος θα ανασκοπήσουμε μαζί την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στα 27 κράτη μέλη όσο αφορά την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, αντλώντας από στοιχεία που δημοσιεύονται σε πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ξεκινώντας από την εξέλιξη του Κοινοτικού Δικαίου θα πρέπει αρχικά να τονισθεί ότι όταν υπογράφηκε η Συνθήκη της Ρώμης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας το 1957, οι έξι ιδρυτικές χώρες αφιέρωσαν μόνο ένα άρθρο της Συνθήκης στην ισότητα των δύο φύλων. Η αρχική αυτή πρόνοια αφορούσε μόνο την αρχή της ίσης αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών για ίση εργασία και παρόλο ότι το κίνητρο ήταν καθαρά οικονομικό, με την πάροδο του χρόνου και ιδίως με βάση τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τη σειρά οδηγιών και άλλων αποφάσεων που υιοθετήθηκαν από το 1975 μέχρι σήμερα, το θέμα της ισότητας των φύλων έχει αναχθεί σε μείζον κοινωνικό στόχο και βασική αρχή πάνω στην οποία εδράζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ που υιοθετήθηκε το 1999 ανάγει την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών σε μία από τις κύριες επιδιώξεις της Κοινότητας, με στόχο την εξάλειψη των ανισοτήτων και την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλες της δράσεις της Κοινότητας . Αυτή η υποχρέωση της Κοινότητας για ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, το λεγόμενο “gender mainstreaming”, έχει την έννοια ότι τόσο η Κοινότητα όσο κυρίως τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενσωματώνουν το στόχο της ισότητας των δύο φύλων στις νομοθεσίες, τις πολιτικές, τους κανονισμούς, τις διοικητικές πράξεις και γενικά σε όλες τις δράσεις τους. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ προβλέπει επίσης ότι η Κοινότητα έχει την αρμοδιότητα να δράσει για την καταπολέμηση διακρίσεων με βάση το φύλο, τη φυλή ή την εθνική καταγωγή, την θρησκεία ή πίστη, την αναπηρία καθώς και την ηλικία και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Αυτό το άρθρο της Συνθήκης αποτέλεσε τη βάση για την υιοθέτηση οδηγιών για την καταπολέμηση των διακρίσεων γενικά, αλλά και ειδικά για την καταπολέμηση των διακρίσεων με βάση το φύλο.

Ας δούμε όμως την ισχύουσα Κοινοτική Νομοθεσία στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων, η οποία αποτελεί και εθνικό δίκαιο των κρατών μελών. Όπως ανάφερα προηγουμένως το άρθρο 119 της Συνθήκης της Ρώμης διασφαλίζει την αρχή ότι άνδρες και γυναίκες θα λαμβάνουν ίση αμοιβή για όμοια εργασία. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ επαναλαμβάνει στο άρθρο 141 την πιο πάνω πρόνοια, με μια όμως σημαντική προσθήκη που καθιστά την ανάγκη μη διάκρισης με βάση το φύλο ακόμα πιο ξεκάθαρη. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι κάθε κράτος μέλος θα διασφαλίσει την αρχή της ίσης αμοιβής ανδρών και γυναικών εργατών για όμοια εργασία ή εργασία ίσης αξίας. Όπως δηλαδή βλέπουμε προστέθηκε η έννοια της εργασίας ίσης αξίας. "Eργασία ίσης αξίας" σημαίνει την εργασία την οποία εκτελούν άνδρες και γυναίκες και είναι όμοιας φύσης μεταξύ τους ή κατ'ουσία όμοιας φύσης. Ο σκοπός της προσθήκης περί ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας ήταν να αποκαταστήσει την ιστορική διάκριση μεταξύ των δύο φύλων αναφορικά με την αμοιβή ή τις αποζημιώσεις των εργαζομένων σε γυναικεία επαγγέλματα, όπως, για παράδειγμα ήταν και συνεχίζει να είναι το επάγγελμα της βρεφοκόμου ή της γραμματέως, σε σύγκριση με τα θεωρούμενα ως κατ’ εξοχήν ανδρικά επαγγέλματα, όπως για παράδειγμα το επάγγελμα του οδηγού φορτηγών, ή του φορτοεκφορτωτή. Με βάση τη σημαντική αυτή προσθήκη, ο κάθε εργοδότης υποχρεούται να παρέχει σε άνδρες και γυναίκες που εργοδοτεί ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας, ανεξάρτητα από το φύλο του εργοδοτούμενου.

Ας εξετάσουμε όμως επί τροχάδην τις κυριότερες οδηγίες που υιοθετήθηκαν από το 1975 μέχρι σήμερα οι οποίες μαζί με τις Συνθήκες και τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αποτελούν το ισχύον Κοινοτικό Δίκαιο αναφορικά με την ισότητα των δύο φύλων.

Η οδηγία 75/117 αφορά την αρχή της ίσης αμοιβής ανδρών και γυναικών. Είναι η πρώτη φορά που σε οδηγία της ΕΕ προβλέπεται ότι η "αρχή της ισότητας των αμοιβών" για την ίδια εργασία ή για εργασία στην οποία αποδίδεται ίση αξία, συνεπάγεται την κατάργηση κάθε διακρίσεως βασιζομένης στο φύλο όσο αφορά τα επίπεδα και τους όρους αμοιβής. Όπως είδαμε η σημαντική αυτή πρόνοια ενσωματώθηκε 24 χρόνια αργότερα στην Συνθήκη του Άμστερνταμ.

Η οδηγία 76/207 αφορά την ίση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών στην απασχόληση, που αφορά επίσης και την πρόσβαση στην απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και την προαγωγή, καθώς και τις συνθήκες εργασίας, περιλαμβανομένων και των συνθηκών που διέπουν την απόλυση.

Η οδηγία 7/79 αφορά την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών σε θέματα των εκ του νόμου συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και απαγορεύει την άμεση ή έμμεση διάκριση που βασίζεται στο φύλο σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση και ιδιαίτερα όσον αφορά:
- το πεδίο εφαρμογής των συστημάτων κοινωνικών ασφαλίσεων και τους όρους πρόσβασης στα συστήματα αυτά,
- την υποχρέωση καταβολής εισφορών και τον υπολογισμό των εισφορών,
- τον υπολογισμό των παροχών.
Η εν λόγω οδηγία εφαρμόζεται:
Πρώτο στα νομικά συστήματα που εξασφαλίζουν προστασία κατά των ακολούθων κινδύνων:
- ασθενείας,
- αναπηρίας,
- γήρατος,
- εργατικού ατυχήματος και επαγγελματικής ασθενείας,
- ανεργίας και
Δεύτερο στις διατάξεις που αφορούν την κοινωνική πρόνοια.

Η οδηγία 86/378 αφορά την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Ως «επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης» θεωρούνται τα συστήματα που δεν διέπονται από την προαναφερθείσα οδηγία 79/7/ΕΟΚ και που έχουν ως αντικείμενο τη χορήγηση στους εργαζόμενους, μισθωτούς ή αυτοαπασχολούμενους, στα πλαίσια μιας επιχείρησης ή ομάδας επιχειρήσεων, ενός οικονομικού κλάδου ή επαγγελματικού ή διεπαγγελματικού τομέα, παροχών που προορίζονται να συμπληρώνουν ή να υποκαθιστούν τις παροχές των εκ του νόμου συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, είτε η υπαγωγή στα συστήματα αυτά είναι υποχρεωτική είτε προαιρετική.

Η οδηγία 86/613/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 1986 σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών που ασκούν ανεξάρτητη δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης της γεωργικής, καθώς και για την προστασία της μητρότητας.

Οδηγία 92/85 ΕΟΚ σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων. Όσο αφορά την άδεια μητρότητας η οδηγία προβλέπει ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα μέτρα που απαιτούνται προκειμένου οι εργαζόμενες να δικαιούνται άδεια μητρότητας διάρκειας 14 συναπτών εβδομάδων τουλάχιστον, που κατανέμονται πριν ή/και μετά τον τοκετό, σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες ή/και πρακτικές. Η άδεια μητρότητας πρέπει να περιλαμβάνει υποχρεωτική άδεια μητρότητας δύο εβδομάδων τουλάχιστον, που κατανέμονται πριν ή/και μετά τον τοκετό, σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες ή/και πρακτικές. Προκειμένου να εξασφαλισθεί στις εργαζόμενες γυναίκες η άσκηση των δικαιωμάτων προστασίας της ασφάλειας και της υγείας της προβλέπεται ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα μέτρα που απαιτούνται προκειμένου να απαγορευθεί η απόλυση των εργαζομένων γυναικών επί διάστημα εκτεινόμενο από την αρχή της εγκυμοσύνης τους ως το τέλος της άδειας μητρότητας. Διατηρούν επίσης το δικαίωμα να επιστρέψουν στην ίδια ή ανάλογη εργασία με όχι ολιγότερο ευνοϊκές συνθήκες και να απολαμβάνουν των πλεονεκτημάτων που τυχόν θα έχουν προκύψει στις συνθήκες εργασίας κατά τη διάρκεια της απουσίας τους. Επίσης διατηρούν το δικαίωμα διατήρησης αμοιβής ή/και το ευεργέτημα κατάλληλου επιδόματος. Δικαιούνται επίσης προστασίας σε θέματα υγείας και ασφάλειας, π. χ. να μην υποχρεούνται να εκτελούν νυκτερινή εργασία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, καθώς και επί ένα χρονικό διάστημα μετά τον τοκετό.

Οδηγία 96/34/ΕΚ σχετικά με την συμφωνία πλαίσιο για την γονική άδεια η οποία συνήφθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1995 από τις διεπαγγελματικές οργανώσεις γενικού χαρακτήρα. Η εν λόγω συμφωνία ορίζει τους ελάχιστους κανόνες για τη διευκόλυνση του συνδυασμού των επαγγελματικών και οικογενειακών ευθυνών των εργαζομένων γονέων και εφαρμόζεται σε όλους τους εργαζομένους, άνδρες και γυναίκες, που έχουν σύμβαση ή σχέση εργασίας προσδιοριζόμενη από τη νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις ή πρακτικές που ισχύουν σε κάθε κράτος μέλος. Δυνάμει της συμφωνίας-πλαισίου παρέχεται ατομικό δικαίωμα γονικής άδειας στους εργαζόμενους, άνδρες και γυναίκες, λόγω γέννησης ή υιοθεσίας παιδιού, ώστε να μπορέσουν να ασχοληθούν με το παιδί αυτό, τουλάχιστον επί τρεις μήνες, μέχρι μιας ορισμένης ηλικίας, η οποία μπορεί να φθάσει μέχρι τα 8 έτη και προσδιορίζεται από τα κράτη μέλη ή/και τους κοινωνικούς εταίρους.

Οδηγία 2004/113/ΕΚ για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών, σκοπός της οποίας είναι να καθιερώσει ένα πλαίσιο για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου εκτός της απασχόλησης, δηλαδή όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, π.χ. πρόσβαση σε κατοικία, τραπεζικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, και την παροχή αυτών, με σκοπό να εφαρμόζεται ουσιαστικά στα κράτη μέλη η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών. Για τους σκοπούς της εν λόγω οδηγίας, η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σημαίνει ότι:
α) δεν πρέπει να υπάρχουν άμεσες διακρίσεις λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένης της λιγότερο ευνοϊκής μεταχείρισης των γυναικών λόγω εγκυμοσύνης και μητρότητας,
β) δεν πρέπει να υπάρχουν έμμεσες διακρίσεις λόγω φύλου. Η παρενόχληση και η σεξουαλική παρενόχληση θεωρούνται ως διάκριση λόγω φύλου και, συνεπώς, απαγορεύονται.

Οδηγία 2006/54/ΕΚ για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας (αναδιατύπωση). Με την οδηγία αυτή οι υπάρχουσες πρόνοιες προηγούμενων οδηγιών που αφορούν την πρόσβαση στην απασχόληση, περιλαμβανομένης της προαγωγής και στην επαγγελματική κατάρτιση, καθώς επίσης και τις συνθήκες εργασίας, περιλαμβανομένης και της αμοιβής και των επαγγελματικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης επαναδιατυπώνονται σε μία οδηγία, στην οποία περιλαμβάνονται επίσης και πρόνοιες σχετικών αποφάσεων του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Περιλαμβάνονται επίσης πρόνοιες που αφορούν τις δικαστικές διαδικασίες για την επιβολή των υποχρεώσεων που απορρέουν από την σημαντική αυτή οδηγία, καθώς και τις θεραπείες και κυρώσεις που επιβάλλονται για την απώλεια και τη ζημία που υφίσταται ένα πρόσωπο ως αποτέλεσμα διάκρισης λόγω φύλου, κατά τρόπο αποτρεπτικό και ανάλογο προς την ζημία που το άτομο έχει υποστεί, το βάρος της αποδείξεως και την προώθηση της ίσης μεταχείρισης μέσω της εγκαθίδρυσης φορέων αρμόδιων για την ισότητα και του κοινωνικού διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Τέλος η οδηγία 2006/54 περιλαμβάνεται σαφής πρόνοια για θετικές δράσεις εκ μέρους των κρατών μελών, δηλαδή τη δυνατότητα που έχουν τα κράτη μέλη να διατηρούν ή να θεσπίζουν μέτρα για να εξασφαλίσουν εμπράκτως πλήρη ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην επαγγελματική ζωή. Τα μέτρα θα πρέπει να ενθαρρύνουν την συμμετοχή των γυναικών στα διάφορα επαγγέλματα, ιδιαίτερα στους τομείς εργασίας που οι γυναίκες δεν αντιπροσωπεύονται επαρκώς. Ένα από αυτά τα μέτρα είναι η θέση στοχεύσεων ή ακόμα και ποσοστώσεων για την πρόσληψη και προαγωγή, η οποία όμως θα πρέπει να είναι ανάλογη με το στόχο που επιδιώκεται.

Ας έλθουμε όμως τώρα στο δεύτερο θέμα, αυτό του Χάρτη Πορείας για την ισότητα ανδρών και γυναικών για την περίοδο 2006-2010. Ο έν λόγω Χάρτης υιοθετήθηκε το Μάρτιο του 2006 και στόχο έχει να συμβάλει στην προώθηση του προγράμματος για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών. Ο Χάρτης καθορίζει έξι τομείς προτεραιότητας στη δράση της ΕΕ. Για κάθε τομέα ο χάρτης προσδιορίζει τους στόχους και τις ενέργειες προτεραιότητας. Ο χάρτης πορείας τονίζει την ανάγκη βελτίωσης της διακυβέρνησης και επιβεβαιώνει τη διττή προσέγγιση της ισότητας των φύλων που βασίζεται στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου (προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς και τις δραστηριότητες των πολιτικών) και στη λήψη ειδικών μέτρων. Το ευρωπαϊκό σύμφωνο για την ισότητα των φύλων που υιοθετήθηκε από το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2006, ενθαρρύνει επίσης τα κράτη μέλη να βελτιώσουν την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου.

Οι έξι τομείς προτεραιότητας του Χάρτη Πορείας είναι:
1. Επίτευξη της οικονομικής ανεξαρτησίας επί ίσοις όροις για τις γυναίκες και τους άνδρες
2. Αρμονικός συνδυασμός ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής
3. Ίση εκπροσώπηση στη λήψη αποφάσεων
4. Εξάλειψη κάθε μορφής βίας βασισμένης στο φύλο
5. Εξάλειψη των στερεοτύπων φύλου
6. Προαγωγή της ισότητας στις εξωτερικές και αναπτυξιακές πολιτικές

Τέλος, θα ήθελα να δούμε μαζί τροχάδην τα στοιχεία που παρουσιάζει μια άλλη σημαντική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα ανδρών και γυναικών για το έτος 2009. Η έκθεση η οποία κυκλοφόρησε στις 3 Μαρτίου 2009 – επιβεβαιώνει ότι η απασχόληση των γυναικών στην ΕΕ βρίσκεται τώρα κοντά στο στόχο της Λισαβόνας για ποσοστό 60% έως το 2010, σημειώνοντας αύξηση από 51,1% το 1997 σε 58,3% το 2007. Εντούτοις, οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών είναι μεγάλες, με τα ποσοστά να κυμαίνονται από 36,9% έως 73,2%. Στην Κύπρο το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών ανέρχεται στο 62.4%, αρκετά ψηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ.

Το ποσοστό των εργαζόμενων γυναικών μερικής απασχόλησης ήταν 31,2% το 2007, ήτοι τέσσερις φορές υψηλότερο σε σύγκριση με αυτό των ανδρών, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι η άνιση συμμετοχή στις οικιακές και οικογενειακές ευθύνες αναγκάζει περισσότερες γυναίκες από ότι άνδρες να επιλέγουν την μερική απασχόληση. Στην περίπτωση της Κύπρου το εν λόγω ποσοστό ήταν 10.9%, δηλαδή αρκετά χαμηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ. Αλλά αν συγκρίνουμε το ποσοστό απασχόλησης γυναικών και ανδρών οι οποίοι πρέπει να φροντίζουν παιδιά κάτω των 12, αυτή η διαφορά των φύλων σχεδόν διπλασιάζεται. Επίσης, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών μειώνεται κατά 12,4 μονάδες όταν έχουν παιδιά(στην Κύπρο μειώνεται κατά 5.2 μονάδες), αλλά αυξάνεται κατά 7,3 μονάδες για τους άνδρες με παιδιά (στην Κύπρο αυξάνεται κατά 7.1 μονάδες), γεγονός που αντικατοπτρίζει την άνιση συμμετοχή στις ευθύνες φροντίδας των παιδιών και την έλλειψη υποδομών φύλαξης παιδιών και πολιτικών εξισορρόπησης της εργασίας με την προσωπική ζωή. Γι’ αυτό το λόγο είναι αναγκαία η δημιουργία σε όλα τα κράτη μέλη μη δαπανηρών και ποιοτικών υποδομών φύλαξης παιδιών προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα και στους δύο γονείς να συνδυάσουν την εργασία και την οικογενειακή ζωή.

Οι γυναίκες σημείωσαν επίσης πρόοδο και στην εκπαίδευση: αντιπροσώπευαν το 58,9% των πτυχιούχων πανεπιστημίου στην ΕΕ το 2006 (56,7% το 2004). Εντούτοις, οι διαφορές των φύλων συνεχίζουν να υφίστανται όσον αφορά τα πεδία των σπουδών, ιδίως όσον αφορά τις σπουδές μηχανικών (18% γυναίκες πτυχιούχοι) και την πληροφορική (20%), ενώ οι γυναίκες επικρατούν στις σπουδές επιχειρήσεων, διοίκησης και στις νομικές σπουδές (60%). Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των γυναικών δεν μεταφράζεται όμως, όπως θα έπρεπε, στις θέσεις εργασίας που κατέχουν στην αγορά εργασίας, με τον επαγγελματικό και τομεακό διαχωρισμό ως προς το φύλο να παραμένει σχεδόν αμετάβλητος στα περισσότερα κράτη μέλη.

Μία από τις συνέπειες του διαχωρισμού ως προς το φύλο στην αγορά εργασίας είναι το συνεχιζόμενο χάσμα των αμοιβών μεταξύ των φύλων (17,4% κατά μέσο όρο στην ΕΕ), εν μέρει λόγω του γεγονότος ότι οι γυναίκες συγκεντρώνονται σε θέσεις εργασίας χαμηλότερου κύρους σε σχέση με τους άνδρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποσοστό χάσματος αμοιβών στην Κύπρο είναι 23.1%, που αποτελεί το έκτο ψηλότερο στην ΕΕ. Λόγω του ότι οι γυναίκες είναι πιθανότερο να εργάζονται σε θέσεις μερικής απασχόλησης και να διακόπτουν τη σταδιοδρομία τους για οικογενειακούς λόγους, είναι πιθανό να αντιμετωπίζουν αρνητικές συνέπειες όσον αφορά τις αμοιβές, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους και τα αποκτηθέντα συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Αυτό επηρεάζει επίσης τον κίνδυνο φτώχειας που διατρέχουν, ιδίως όσον αφορά τις γυναίκες άνω των 65 ετών (το ποσοστό των ατόμων που βρίσκονται στο όριο της φτώχειας είναι 21%, ήτοι 5 μονάδες υψηλότερο σε σχέση με αυτό των ανδρών). Οι γυναίκες διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο σε περιόδους αύξησης της ανεργίας, δεδομένου ότι εργάζονται συχνότερα με καθεστώς συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε σχέση με τους άνδρες (15% σε σχέση με 13,9%).

Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες υπερτερούν των ανδρών στους αποφοίτους πανεπιστημίων και αυξάνεται η συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας, η συμμετοχή τους σε θέσεις λήψεως αποφάσεων τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτικό τομέα παραμένει απογοητευτικά χαμηλή. Για παράδειγμα το ποσοστό των γυναικών που ηγούνται επιχειρήσεων σε επίπεδο ΕΕ είναι 32.3% ενώ η Κύπρος έχει το χαμηλότερο ποσοστό, με 9.7%. Σε επίπεδο ΕΕ δεν υπάρχουν γυναίκες Διοικητές των εθνικών Κεντρικών Τραπεζών, ενώ οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν μόνο το 16% των ανώτερων φορέων λήψης αποφάσεων των εν λόγω ιδρυμάτων. Στην περίπτωση της Κύπρου δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα στο διοικητικό συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας.

Παρόλο ότι σημειώθηκαν στις περισσότερες χώρες της ΕΕ σημειώθηκαν αρκετές θετικές εξελίξεις κατά την τελευταία δεκαετία όσο αφορά τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική, η πρόοδος παραμένει απογοητευτικά αργή και οι συνολικοί αριθμοί παραμένουν χαμηλοί. Ο μέσος όρος των γυναικών που είναι μέλη των εθνικών κοινοβουλίων αυξήθηκε από 16% σε 24% μεταξύ 1997 και 2008, αλλά τα ποσοστά σε εθνικό επίπεδο κυμαίνονται από 9% έως 46%. Έντεκα κράτη μέλη υπερβαίνουν το 30%, με την Σουηδία με 46% να έχει το ψηλότερο ποσοστό από τα κράτη μέλη. Στην Κύπρο δυστυχώς το ποσοστό παραμένει χαμηλό, 16%, ένα από τα χαμηλότερα μεταξύ των εταίρων μας. Είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η Κύπρος περιλαμβάνεται μεταξύ των επτά χωρών μελών που τα ποσοστά των γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία δέκα χρόνια. Αυτό είναι μια θετική εξέλιξη, όμως έχουμε ακόμα πολλούς αγώνες να διεξάγουμε μέχρις ότου να πετύχουμε τα καταπληκτικά ποσοστά συμμετοχής που κέρδισαν με τους αγώνες τους γυναίκες σε άλλες χώρες μέλη της ΕΕ. Είναι επίσης μια πολύ θετική εξέλιξη ότι σήμερα δύο από τα πολιτικά κόμματα της Κύπρου έχουν γυναίκες στο πηδάλιο. Ελπίζω και εύχομαι ο ανδροκρατούμενος πολιτικός κόσμος της Κύπρου να προβεί σε εκείνες τις αναγκαίες υπερβάσεις, θετικές ενέργειες και πολιτικές ούτως ώστε να προωθηθεί η ανέλιξη των γυναικών της Κύπρου τόσο στο Κοινοβούλιο όσο και στην ιεραρχία των πολιτικών κομμάτων.

Στο επίπεδο συμμετοχής γυναικών στις εθνικές κυβερνήσεις, η κατάσταση απέχει πολύ από του να είναι ικανοποιητική. Σε επίπεδο των 27 κρατών μελών ένας στους τέσσερις ανώτερους στην ιεραρχία υπουργούς είναι γυναίκα, αλλά τα ποσοστά μεταξύ των κρατών μελών κυμαίνονται από το μηδέν έως το 60%. Η Κύπρος έχει την τρίτη χειρότερη θέση στον κατάλογο, με μόνο 8% συμμετοχή των γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο, ενώ η Μάλτα έχει 0% και η Σλοβακία 6%. Τα πρωτεία κατέχει η Φινλανδία με 60% ενώ τη δεύτερη καλύτερη θέση έχει η Ισπανία με 50%.

Ελπίζω να μη σας κούρασα με την αναφορά μου σε τόσα στοιχεία και στατιστικές. Όμως το θεώρησα απαραίτητο γιατί θα πρέπει πιστεύω να συνειδητοποιήσουμε όλες την κατάσταση που επικρατεί στον τόπο μας και να τη δούμε μέσα στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Είναι γεγονός ότι η ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων κυριαρχεί παγκόσμια, αλλά και στα πλαίσια της ΕΕ. Όμως η κατάλληλη νομοθεσία υπάρχει και θωρακίζει τουλάχιστο νομικά τις γυναίκες ενάντια στις διακρίσεις και την ανισότητα. Αυτό που στις περισσότερες χώρες μέλη της ΕΕ απουσιάζει είναι η πολιτική βούληση των ανδροκρατούμενων κυβερνήσεων να εφαρμόσουν τη νομοθεσία και να προβούν σε εκείνες τις διορθωτικές θετικές ενέργειες που βοηθήσουν στην πλήρη εξάλειψη στην πράξη όλων των ανισοτήτων και να ανεβάσουν την γυναίκα εκεί που δικαιωματικά της αξίζει, δηλαδή στο 50% της συμμετοχής στις θέσεις λήψεως αποφάσεων σε όλο το φάσμα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης των χωρών τους. Όσο αφορά την Κύπρο ο αγώνας είναι ακόμα πιο δύσκολος και θα πρέπει όλες να εργαστούμε μέχρι την πραγμάτωση της πλήρους ισότητας. Είναι πιστεύω ώρα να αναλάβουμε πιο δραστικές πρωτοβουλίες αν θέλουμε αυτό το όνειρο, αυτός ο στόχος να γίνουν πραγματικότητα.

Η γενιά μας θα πρέπει να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση. Ασφαλώς έχουμε επιτύχει πολλά τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και στο επίπεδο της ίδιας μας της πατρίδας. Όμως το μέτρο της επιτυχίας μας θα εξαρτηθεί από την βούληση όλων μας, αλλά ιδιαίτερα αυτών που βρίσκονται στις θέσεις λήψεως αποφάσεων, για να εκπληρώσουμε αυτή την υπόσχεση.

Σας ευχαριστώ και είμαι στη διάθεση σας για οποιεσδήποτε ερωτήσεις ή παρατηρήσεις.

-------------------------------------------------